Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, στην Ελλάδα κατασκευάστηκαν δεκάδες καταφύγια τα οποία προστάτευαν από τους βομβαρδισμούς και τα οποία συντηρούνται ακόμα και σήμερα.

Φυσικά για λόγους εθνικής ασφάλειας οι χώροι των καταφυγίων δεν είναι γνωστοί στο κοινό, ωστόσο με μία μικρή έρευνα στο διαδίκτυο μπορεί κανείς να εντοπίσει πολλές αναφορές για το πού ενδεχομένως να βρίσκονται τέτοιοι χώροι, για το αν λειτουργούν, για το αν γίνεται συντήρηση, ακόμα και για το αν υπάρχει σχέδιο για να φτάσουν έγκαιρα οι πολίτες εκεί.

Στην Αττική υπάρχουν αρκετά υπόγεια αντιαεροπορικά καταφύγια της εποχής του Β΄ Παγκοσμίου. Στην Αθήνα (Λυκαβηττός, Αρδηττός, Πολύγωνο κ.α.), στον Πειραιά (Προφ. Ηλίας, Καστέλα, Δραπετσώνα κ.α.), στα νότια προάστια (Ελληνικό, Βούλα, Γλυφάδα), στα βόρεια (Κηφισιά, Παπάγου, Ψυχικό), στο Σούνιο, στη Ραφήνα.

Το καταφύγιο της Βούλας

 Στα υπόγεια των εγκαταστάσεων του ΠΙΚΠΑ στη Βούλα υπάρχει καταφύγιο σε πάρα πολύ καλή κατάσταση. Την ύπαρξη του εν λόγω καταφυγίου υπενθύμισε ο Δήμαρχος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, Γρηγόρης Κωνσταντέλλος σε ξενάγηση που έκανε για λογαριασμό τηλεοπτικού σταθμού και που προβλήθηκε στην τηλεόραση. Το καταφύγιο της Βούλας βρίσκεται περίπου 15 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους.

«Εδώ έχουν κατασκευαστεί μια σειρά από καταφύγια. Οι αίθουσες που υπάρχουν, έχουν πλήρη αυτονομία σε νερό, ακόμα και ανεμογεννήτρια προκειμένου να έχει ρεύμα. Το καταφύγιο θα μπορούσε να εξυπηρετήσει σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης περίπου 300 άτομα. Υπάρχουν οκτώ μεγάλοι χώροι σαν δωμάτια και άλλοι επτά βοηθητικοί όπως κουζίνες κ.α. Επιπλέον, υπάρχει δεξαμενή για πόσιμο νερό, μια μεγάλη στέρνα που θα μπορούσε να καλύψει όλες τις ανάγκες των ανθρώπων σε νερό», ανέφερε ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος.

Μάλιστα, όπως αποκάλυψε, κατά τη διάρκεια της κατοχής όταν υπήρξε εντατική λειτουργία αυτού του χώρου, είχε έρθει ο παππούς του με την οικογένεια του καθώς επίσης και κάτοικοι της περιοχής προκειμένου να προστατευτούν από τους βομβαρδισμούς. Το καταφύγιο της Βούλας διαθέτει διπλή είσοδο προς τους υπόγειους θαλάμους και διαδρόμους, τα τοιχώματα είναι κατασκευασμένα από λιθοδομή (πέτρα) ενώ η αψιδωτή (καμπυλωτή) οροφή από σκυρόδεμα (μπετόν).

Στην ίδια ευρύτερη περιοχή αλλά μέσα στα όρια της Γλυφάδας, υπάρχει ένα ακόμη (δίδυμο) καταφύγιο της εποχής του 1940. Το καταφύγιο της Γλυφάδας είναι σχεδόν πανομοιότυπο με αυτό της Βούλας, λίγο όμως μεγαλύτερο και εντελώς εγκαταλειμμένο και αφρόντιστο.

Σκαλοπάτια που κατεβαίνουν προς τα κάτω ξεκινούν από την επιφάνεια, από δύο αντικριστά σημεία, και καταλήγουν κυκλικά σε έναν κοινό προθάλαμο στο κέντρο του οποίου υπάρχει η είσοδος που οδηγεί σε μια άλλη σκάλα που κατεβαίνει στο χώρο του καταφυγίου. Ακριβώς στην κατάληξη των σκαλοπατιών, υπάρχει μια “φωλιά” για πολυβόλο και ακριβώς από πίσω, ο αντίστοιχος θάλαμος. Από το ίδιο σημείο ανοίγονται τούνελ (διάδρομοι) που οδηγούν στους υπόλοιπους θαλάμους, οι οποίοι φέρουν αρίθμηση σημειωμένη με κιμωλία πάνω στα τσιμεντένια πλαίσια των εισόδων.

Να σημειωθεί ότι η οροφή είναι βαμμένη με άσπρο χρώμα, δείγμα της συντήρησης που είχε δεχθεί ο χώρος, που λόγω της θέσης του έχει διατηρηθεί καθαρός και μακριά από ανεπιθύμητες επισκέψεις περιθωριακών. Πόρτες όμως δεν υπάρχουν στα ανοίγματα, παρ’ όλη την παρουσία μεταλλικών μεντεσέδων. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, στην ίδια τοποθεσία πρέπει να λειτούργησε κατά τη διάρκεια του πολέμου και νοσοκομείο, για τη νοσηλεία Αυστριακών τραυματιών από το μέτωπο της Β. Αφρικής.

Το καταφύγιο της Υδρούσας

Η Υδρούσα ή Κατραμονήσι είναι μία μικρή νησίδα έκτασης 57 στρεμμάτων σε μικρή απόσταση 0,7 ναυτικών μιλίων από την παραλία της Βούλας και 1,5 από τη Βουλιαγμένη. Διαθέτει δύο παραλίες μήκους μερικών δεκάδων μέτρων, που γεμίζουν με λουόμενους κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Η μικρή απόσταση από τις ακτές της Αττικής σε συνδυασμό με τα καταγάλανα νερά της νησίδας, τη καθιστούν ιδανικό προορισμό για όσους μπορούν να φτάσουν εκεί με κάποιο βαρκάκι ή ταχύπλοο. Αξίζει να σημειωθεί πως στη νησίδα υπάρχουν δεκάδες κουνέλια που αποτελούν ατραξιόν για τους επισκέπτες. Η νησίδα προσφέρεται για εξερεύνηση αφού είναι πολλά τα μυστικά που κρύβει.

Στη νησίδα υπάρχει ένα εντυπωσιακό καταφύγιο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Ένα πολύπλοκο σύμπλεγμα λαξευμένων στο υπέδαφος υπογείων διαδρόμων, με περάσματα-σήραγγες, χτισμένες αίθουσες, χώρους αποθήκευσης πυρομαχικών φρέατα αερισμού, μια δεξαμενή, κι ένα υπόγειο μπαλκόνι με θέα στον Σαρωνικό καθώς και ένα οχυρωματικό δίκτυο με χαρακώματα, θέσεις πολυβολείων και πυροβολείων. Το καταφύγιο καλύπτει πολύ μεγάλη έκταση της επιφάνειας του νησιού και βρίσκεται σε βάθος 8 περίπου μέτρων από την επιφάνεια.

Είναι άγνωστο εάν το καταφύγιο είναι γερμανικό, ή αν ανήκει στα ναυτικά οχυρά που κατασκεύασε το Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό την περίοδο του μεσοπολέμου, με σκοπό την προστασία των σημαντικότερων λιμένων της χώρας (Πειραιά, Θεσσαλονίκης, Χαλκίδας και Πάτρας) από εχθρικά πλοία επιφανείας και υποβρύχια.

Το πιο πιθανό είναι να έχει κατασκευαστεί από τις γερμανικές δυνάμεις, για τη θωράκιση των ακτών, σε συνεργασία με τα υπόλοιπα παράκτια και χερσαία οχυρωματικά έργα της περιοχής.